...
أ: محيط خانه (خانواده) 
بي ترديد نقش والدين و خانواده در تربيت كودكان و نوجوانان نقش بنيادي و مهمي است، زيرا كودكان آينه تمام نماي اعتقادات، باورها، ارزش‏ها، ايمان و تربيت والدين و بزرگ‏ترهاي خانواده هستند و براساس نظام فكري و عملي خانواده تربيت مي‏شوند. آن‏ها با آن چه در محيط خانواده مي‏گذرد، انس پيدا مي‏كنند و همين زمينه گرايش‏هاي آنان را فراهم مي‏كند. مقيد بودن والدين به انجام آداب ديني و مشاهده محبت و علاقه آنان به اهل بيت و به ويژه مهدي موعود، موجب مي‏شود كه كودكان با اين نوع انديشه مأنوس شوند. 
به مرور زمان با رشد محبت و علايق دروني، زمينه‏ هاي اعتقاد قلبي و عقلي نيز در آنان پديد آيد. در نتيجه والدين بتوانند با رفتار و گفتار خود، فرهنگ انتظار و محبت به اهل بيت را انتقال دهند. 
بر اين اساس يكي از شيوه‏هاي مهم نهادينه نمودن انديشه مهدويت، رفتار والدين است، كه تأثير آن بسيار فراتر از گفتار است. 
ب): مدرسه و اجتماع‏ 
پس از محيط خانه، محيط مدرسه و اجتماع نيز در شكل‏گيري شخصيت كودكان و باورهاي آنان نقش مهمي دارد. مسئولان و نهادهاي ذي‏ربط مانند آموزش و پرورشي آموزش عالي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، مراكز تربيتي، مؤسسات فرهنگي، مساجد، حسينيه‏ها و... همگي بايد تلاش كنند ضمن آماده‏سازي اذهان عموم مردم درباره مهدي موعود، مفهوم انتظار را مفهومي ضروري و ارزشي قرار دهند و اين تنها با يك برنامه ريزي منظم و حساب شده قابل دسترسي و پيگيري است. 
امروزه دنياي غرب با توجه به خطري كه از اشاعه اين مفهوم و قدرت سازندگي آن در نسل‏هاي جوان و نوجوان احساس مي‏كند، تلاش مي‏نمايد به شيوه‏هاي مختلف چهره مهدي موعود و وضعيت آخرالزمان را مخدوش و نگران كننده ارائه دهد. در اكثر فيلم‏هايي كه با اين هدف (يعني لوث كردن انديشه مهدويت و تخريب آن) ساخته شده، منجي فردي جنايت پيشه، جنگ افروز و مسلح به انواع سلاح‏هاي عجيب و غريب نشان داده مي‏شود كه دنيا را زيرورو كرده و ملت‏ها را در آستانه يك فاجعه فراگير انساني قرار مي‏دهد. اين نوع تبليغات منفي كه جرايد و مجلات و پرده سينماها تا بازي‏هاي كامپيوتري را اشغال كرده، درصدد نابود ساختن فرهنگ مهدويت و تخطئه باور به آن است. 
در نتيجه، در روزگار ما ضرورت آشناسازي اقشار مختلف جامعه با فرهنگ مهدويت، بيش از پيش احساس شده و وظيفه‏اي است كه در پاسداري از اين ميراث الهي به عهده نظام اسلامي، نهادهاي مسئول و خانواده‏ها نهاده شده است. در اين ميان، آشنا سازي كودكان و نوجوانان با اين فرهنگ و انديشه حائز اهميت است. اين آشنايي در عرصه خانه، مدرسه و اجتماع مي‏تواند از راه‏ها و روش‏هاي گوناگوني حاصل شود كه به اختصار به توضيح بعضي آن‏ها بسنده مي‏كنيم: 
1. الگو سازي 
يكي از شيوه‏هاي كاربردي آموزش و تربيت، الگودهي است، زيرا الگو گرايي و قهرمان سازي از ويژگي‏هاي همه انسان‏ها است. اين خصيصه دركودكان و جوانان بسيار قوي و پر رنگ مي‏باشد، از اين رو كودكان و نوجوانان در پي الگوها بوده و از رفتار و گفتار آنان پيروي مي‏كنند. اگر مربيان و مسئولان امر تربيت بتوانند در الگو دهي موفق شوند به اهداف تعليم و تربيت در اين باره دست يافته‏اند. 
براي آشنايي كودكان با انديشه مهدويت، بايد هم امام زمان(ع) را معرفي نمود و هم به ترسيم سيماي حكومت آرماني او پرداخت. 
بهتر است سيماي حكومت امام زمان(ع) در قالب داستان، شعر و تصوير بيان شود و به كودكان فهمانده شود در حكومت جهاني حضرت، عدالت و امنيت به گونه‏اي برقرار مي‏گردد كه گويا گرگ در كنار گوسفند زندگي مي‏كند. از سوي ديگر درحكومت حضرت، ظلم و ستم از بين رفته و انسان‏هاي فقير و مستضعف وجود ندارند؛ مضافاً بر اين كه علم و صنعت پيشرفت نموده و رهبر حكومت ،كودكان را دوست مي‏دارد. او با خوشحالي مردم، خوشحال و با ناراحتي اينان ناراحت مي‏شود. 
در معرفي حكومت امام زمان(ع) بايد از بيان قيام و جنگ‏هاي حضرت با مخالفان به طور مشروح پرهيز شود، زيرا كودكان قدرت تحليل اين گونه مطالب را ندارند و تفكر خشونت و جنگ در ضمير ناخودآگاه آنان تأثيرات نامطلوبي مي‏گذارد. البته با كنايه و غير مستقيم و با نهايت ظرافت و دقت مي‏توان از ستمكاري حكومت‏هاي پيش از ظهور امام زمان(ع) سخن گفت تا كودكان با مقايسه اجمالي حكومت امام با حكومت‏هاي پيش از ظهور، جذب حكومت حضرت شوند. 
2. تعظيم و تكريم‏ 
تعظيم و تكريم اهل بيت(ع) به ويژه امام زمان(عج) از روش‏هاي ديگر است. 
احترام گذاردن به خاندان پيامبر (مثلاً نام ائمه را با احترام ياد كردن؛ همراه اسم شان سلام و صلوات فرستادن؛ به احترام امام زمان(ع) برخاستن؛ روز ميلاد ائمه و به خصوص نيمه شعبان را جشن گرفتن و پخش شكلات و شيريني و امور جذاب كودكان سبب مي‏شود كه كودكان در درون خود نسبت به اين خاندان احساس حرمت و بزرگي كنند. 
بردن كودكان به زيارتگاه‏هاي اهل بيت مانند بارگاه ملكوتي امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س)، مسجد جمكران و... در شكل‏گيري باور آنان به اهل بيت بسيار تأثير گذار است. 
3. بيان فضايل و فرهنگ اهل بيت(ع) 
يكي از راهكارهاي كاربردي آشنايي كودكان با انديشه مهدويت بيان و شناساندن فضايل و فرهنگ اهل بيت به ويژه امام زمان(ع) است. 
چاپ و انتشار كتب مخصوص كودكان و نوجوانان، اختصاص بخشي از كتاب‏هاي درسي به اهل بيت و فرهنگ مهدويت، سبب مي‏شود كودكان و نوجوانان از همان آغاز با برخي از مفاهيم مهدويت آشنا گردد. 
از سوي ديگر، صدا و سيما و مطبوعات و... مي‏توانند ابعاد زندگاني امام را در قالب داستان، شعر و نمايش و مسابقات مخصوص كودكان آموزش دهند. 
اگر معارف اهل بيت(ع) به درستي آموزش داده شود، همگان جذب آنان مي‏گردند، زيرا معارف آنها با فطرت انسان همسويي كامل دارد. در حديثي آمده است:"ان الناس لو علموا محاسن كلامنا لاتّبعونا؛(2) اگر مردم خوبي‏هاي سخنان و تعاليم ما را بشناسند، از ما پيروي مي‏كنند". 
4. برگزاري و شركت در مجالس مذهبي‏ 
يكي از راهكارهاي مهم ديگر برگزاري مجالس مذهبي و شركت دادن كودكان در آن‏ها است. همراه بردن كودكان در مراسم جشن ولادت امام زمان(ع) و ديگرمناسبت‏هاي مذهبي كه مورد علاقه كودكان است، براي پرورش عواطف ديني كودكان بسيار مفيد است. البته بايد دقت كرد كه شركت در اين گونه مجالس فراتر از طاقت و حوصله آنان نباشد.(3) 
شركت دادن كودكان در اردوهايي كه با نام و ياد امام زمان(ع) برگزار مي‏شود نيز يكي از شيوه‏هاي مفيد در تقويت انديشه مهدويت خواهد بود. 
5. تشويق و ترغيب‏ 
يكي از شيوه‏هاي مهم تربيتي استفاده از تشويق است. تشويق وسيله‏اي براي ايجاد شوق و انگيزه و رغبت به كارهاي نيك است. اگر كودكان بعد از انجام كاري شايسته مورد تشويق قرار گيرند، شيريني تشويق در خاطره آن‏ها باقي مي‏ماند و انگيزه‏شان در تكرار آن عمل قوي‏تر مي‏شود. مثلاً زماني كه كودك در جشن ميلاد امام زمان(ع) شركت كرد يا در مسابقه‏اي درباره انديشه مهدويت برنده شد، بايد مورد تشويق قرار گيرد. 
تشويق روح او را تقويت كرده و احساس رضايت و خشنودي از انجام كار در او به وجود مي‏آيد. همين احساس خشنودي، كودك را به تكرار آن دعوت مي‏كند. 
6. شبهه زدايي‏ 
متأسفانه امروزه برخي به القاي شبهه پرداخته و باورهاي ديني همگان و به تبع كودكان را تضعيف مي‏كنند. علاوه بر ساخت فيلم‏ها و تبليغات نظام يافته دنياي غرب كه ذكر آن گذشت، در داخل كشور نيز افراط و تفريطهاي در تعريف و تفسير انديشه مهدويت صورت مي‏گيرد كه موجب تضعيف باور مهدويت مي‏شود. كودكان كه تجربه و دانش نداشته و احساسات آنها بر انديشه و عقل حكومت مي‏كند، زودتر تحت تأثير اين نوع آسيب‏ها قرار مي‏گيرند. بر اين اساس يكي از شيوه‏هاي مفيد تقويت و حفظ انديشه مهدويت، شبهه زدايي است. البته شبهه زدايي بايد با ميزان معلومات، احساسات و عواطف كودكان همسويي داشته باشد؛ زيرا شبهه زدايي براي كودكان با شبهه زدايي براي ديگر اقشار جامعه تفاوت دارد. 
پي‏نوشت‏ها: 
1 - محمد علي سادات، راهنماي پدران و مادران، ج‏2، ص 157 - 158 
2 - بحارالانوار ج 2، ص 31. 
3 - محمد علي سادات، همان، ص 162.