با توجه به حديث نبوي كه فرمود: .(1)
معلوم مي شود اخلاق خوب منشأ تمام فضايل است , چنان كه اخلاق بد منشأ تمام رذايل است .
مرحوم علامهء نراقي در جامع السعادات مي گويد:
زشت در قلب كشتزار همهء معاصي است >.
بنابراين هدف از علم اخلاق , تنظيم خلقيات انسان است , به طوري كه تنظيم آن ها صفت عدالت به وجود آيد. دراين صورت از افراط و تفريط مصون مي شود, مثلاً از قوّهء شهوت به خوبي و به شكل معقول و مشروع استفاده مي كند واز آن فسادي بر انگيخته نمي شود.
يكي از صفات زشت خشونت , تندخويي و غصب است كه مردم به آن بد اخلاقي مي گويند, به طوري كه برديگران پرخاشگري كند و آبروي ديگران را بريزد و يا دچار فحاشي و بد زباني شود. كسي كه با آدم بد اخلاق شريك يا دوست يا همراه و هم سطر باشد, زندگي بر او تلخ و پر مشقت مي شود و در نهايت از هم جدا مي شوند يا به درگيري كشانده مي شود. مي توان گفت انسان بد اخلاق , جهنمي در درون دارد كه هر كس با او باشد, از آتش آن بي بهره نيست و دچار ضرر و خسران مي شود.
بد اخلاقي و خشونت و غلظت و درشتي باعث سلب ايمان و دخول در لشكر شيطان مي گردد و در روايات از آن بسيار مذمت شده است . امام صادق (ع)فرمود: .
به حضرت رسول (ص)گفتند: فلان زن روزها روزه مي گيرد و شب ها را به عبادت مي ايستد, لكن بدخلق است واز بداخلاقي به همسايگان خود آزار مي رساند. حضرت فرمود: هيچ ارزشي براي عبادات او نيست و از اهل جهنم است .
و باز فرمود: .
پيامبر6فرمود: و روزي به پسر عموهاي خود فرمود: اي فرزندان عبدالمطلب ! اگر توانايي نداريد با اموال خود براي مردم كارگشايي كنيد, پس با مردم گشاده روباشيد>.
از آن حضرت سؤال شد: ايمان كدام يك از مؤمنان بهتر است ؟ فرمود: هر كس كه خوش اخلاق تر است .(2)
(پـاورقي 1.
(پـاورقي 2.ملا احمد نراقي , معراج السعاده , ص 182 با تلخيص .