سیاست خارجی ایران در قبال فلسطین همواره دارای رفتار حمایتی از ملت فلسطین و مخالفت با سیاستهای اسرائیل بوده است. حال سئوال اصلی این است كه چه منافعی در مورد این رفتار حمایتی برای ایران وجود دارد؟
در پاسخ به این سئوال باید گفت امروزه در تمام دنیا اعمال سیاسی بر اساس منافع ملی و یا منافع مشترك شكل می پذیرد. منافع ملی ایران و اهمیت استراتژیك فلسطین برای كل جهان اسلام و بویژه جمهوری اسلامی، موجب می شود كه ایران هم اهمیت بیشتری به این كشور بدهد و نسبت به كشورهای مسلمان دیگر مانند چچن، توجه زیادتری به فلسطین داشته باشد زیرا:
1. رفتار حمایتی ایران، در چارچوب نظری یك دولت اسلامی بر مبنای ایدئولوژی و جهان بینی توحیدی مورد مطالعه قرار می گیرد كه در مرحله اول دارای وظیفه و رسالت خاصی جهت حمایت از ملل محروم مسلمان می باشد و در مرحله دوم پشتیبانی از ملل محروم و مستضعف را در سطح منطقه ای و جهانی در قلمرو وظایف خود محسوب می نماید.
2. اهداف سیاست خارجی دو گونه است:
اهداف ملی و اهداف مافوق ملی. در بعد اهداف فراملی، در حقیقت كشورها ضمن توجه به منافع ملی خود، این منافع را تحت الشعاع منافع جهانی و یا منطقه ای می بینند لذا سعی می كند برخی فرایندهای مهم منطقه ای و بین المللی را مورد توجه قرار دهند. از سوی دیگر با توجه به تنوع اهداف سیاست خارجی برای هر كشوری می توان اهداف كوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در نظر گرفت كه هر یك در پی تحقق و تامین منافع ملی كشور می باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز در پی دست یابی به آن دسته از اهدافی است كه نه تنها با حفظ وضع موجود تامین نمی شود بلكه تقویت وضع موجود ایران را در رسیدن به اهداف فراملی با مشكل مواجه می سازد.
برای مثال در منطقه خاورمیانه در صورتی كه دولت اسرائیل موفق به تحمیل خواسته های خود در فرایند صلح شود تهدیدات فزاینده ای متوجه كشورهای اسلامی از جمله ایران می گردد. زیرا مطالعه تاریخی نشان می دهد كه دولت اسرائیل از زمان تاسیس 1948 م تا كنون پیوسته سیاست تهاجمی و بسط اراضی را اتخاذ نموده و هدف اساسی آن تشكیل اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است و در حال حاضر بخشهایی از سرزمین های دولت اسلامی را اشغال نموده است.
در صورت تحقق این هدف تهدیدات امنیتی ایران تشدید شده و مرزهای ایران مورد تهدید قرار می گیرد.
با این نگاه حمایت از ملت مسلمان فلسطین نه تنها دفاع از یك سرزمین اسلامی محسوب می شود بلكه جلوگیری از گسترش تهدیدات اسرائیل و حمایت از منافع ملی ایران به شمار می آید و در صورت پیروزی انتفاضه و احقاق حقوق مردم فلسطین می توان گفت زمینه های توسعه طلبی و تهدیدات دولت اسرائیل تا حدی كاهش یافته و امكان بازسازی نظم منطقه ای با مشاركت دولت اسلامی فراهم می گردد.
3. دلیل دیگر بر توجه ایران به قضیه فلسطین موقعیت استراتژیك و حساس آنست . سرزمین مسجد الاقصی به عنوان اولین قبله گاه مسلمانان و مزار انبیای بزرگی مانند حضرت سلیمان و ... موجب شده است كه این سرزمین مورد توجه و احترام همه پیروان ادیان مختلف قرار گیرد و همین مسئله موجب می شود كه فلسطین اشغالی كانون توجه جهانیان شود. در این میان مبارزه فلسطین و اسرائیل در حقیقت یك نبرد نامحسوس بین اسلام و كفر است. به عبارت دیگر اگر اسرائیل دارای ثبات شود و نقشه یهودیان با حمایت استكبار جهانی در مشروعیت بخشی به یك كشور مستقل یهودی، عملی شود آن وقت به علت منطقه حساس فلسطین این مسئله بعنوان شكست در كارنامه اسلام و مسلمین ثبت می شود.
لذا ایران اسلامی توجه خود و جهان اسلام را به قلب تپنده دنیا یعنی خاورمیانه و فلسطین جلب نمود تا آنها این نقشه را عملی نكنند بر این اساس ایران به عنوان طلایه دار پرچم اسلام، باید این مسئله را جدی بگیرد و در روند صلح دروغین خاورمیانه اخلال وارد كند چرا كه ثبات اسرائیل به منزله از دست رفتن منطقه حساس فلسطین و در نتیجه شكست عملی اسلام خواهد بود. و در صورت موفقیت كامل اسرائیل در منطقه ژئوپلوتیك و استراتژیك فلسطین این كشور غاصب سراغ سایر كشورهای اسلامی هم خواهد آمد، لذا ایران كانون توجه خود و جهانیان را بسوی فلسطین جلب نموده است.
4. در سه دهه گذشته دو بحران، امنیت و تمامیت ارضی كشور ما را به خطر انداخت كه یكی مربوط به مسئله جزائر سه گانه ایرانی در خلیج فارس بوده است و دیگری هم جنگ عراق علیه ایران. در این دو مسئله آنچه مانع از آن شد كه قدرتهای جهانی نتوانند این بحرانها را به دعوای «اعراب و ایرانیان» تبدیل كنند، حمایت مردم مسلمان ایران و نظام جمهوری اسلامی از مردم فلسطین و آرمان مقدس قدس بوده است، زیرا این امر باعث شد كه افكار عمومی جهان عرب با ایران همراه شود و مانع از تحقق اهداف شیطانی و تفرقه انگیز دشمنان گردد. [7]
حتی توطئه آمریكا برای خنثی سازی تلاش ایران تا آنجا بود كه سعی كرد مسئله فلسطین را یك مسئله عربی بداند ولی ایران اسلامی با تشكیل كنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه در تهران این نقشه را بر ملا كرد و مسئله فلسطین را یك مسئله اسلامی قلمداد كرد نه عربی صرف.[8]
5. از آنجا كه در شرائط نوین بین المللی توجهات به ابعاد اقتصادی قدرت معطوف شده است و شاهد بلوك های اقتصادی در مناطق مختلف جهان هستیم، آمریكا و صهیونیستها در تلاش بودند با طرح تحمیلی صلح و سازش مقدمات یك بلوك اقتصادی را در منطقه غرب آسیا فراهم سازند كه شامل یك مركز یعنی اسرائیل و یك پیرامون شامل بقیه كشورها باشد و راه اندازی كنفرانس اقتصادی قبل از آنكه داستان صلح به جایی رسیده باشد نشان از این مطلب داشت و طبیعتا چنین طرحی جایگاه و پایگاهی برای رشد اقتصادی واحدهای ملی از جمله ایران وجود نداشته و ندارد.[9]
این امر موجب شد تا ایران نیز توجه بیشتری به مسئله اسرائیل و فلسطین و بر ملا كردن توطئه صلح خاورمیانه داشته باشد. غیر از موارد فوق باید گزینه های دیگری را هم اشاره نمود مثلا برای تئوری صدور انقلاب به سایر كشورها بهترین مكان برای [10]این امر منطقه حساس فلسطین و بعد از آن سایر كشورهاست. مورد دیگر آنكه تئوری ایجاد حكومت جهانی اسلام كه به اعتقاد امام خمینی هدف عظیم انقلاب ما می باشد.
[11] با این سخن ایشان «كه مسئله فلسطین مسئله اسلام است» این نظر را تداعی می كند كه برای ایجاد حكومت جهانی اسلام و حفظ وحدت مسلمین تنها راه ممكن توجه به فلسطین و آزادی آن از چنگال صهیونیستهاست با این تفاصیل روشن می شود كه علت توجه بیشتر ایران به مسئله فلسطین ریشه در مسائل حیاتی جهان اسلام دارد و این توجه به جا و مهم است. غیر از این مسئله دشمنی یهود با مسلمانان و كینه دیرینه آنان نسبت به پیامبر و مسلمین و همین طور تذكر اكید قرآن در آیات: «مائده 82، بقره 125، نساء 89، ممتحنه 1 و 2.....» مبنی بر خطر قوم یهود ناخودآگاه توجه همگان بویژه ایران اسلامی را متوجه قضیه فلسطین می نماید.
ایران در مورد چچن هم در حد مناسب خودش موضعگیری نمود. بویژه در جنگ اول روسیه با چچن در سالهای 1373 الی 1375 و همین طور جنگ دوم آنها كه از 27 شهریور 1378 شروع شده بود ایران موضعگیری فعال و واكنش سریعی در این مورد داشت تا جائیكه رئیس جمهور وقت روسیه ایران را متهم به حمایت از مبارزان چچن نمود.[12]وزرای خارجه قبلی و فعلی ایران هم موضع گیری فعال داشتند.[13]ضمن آنكه رئیس جمهور كشورمان هم به روسها در مورد ادامه حملات هشدار داده و به عنوان رئیس سازمان كنفرانس اسلامی این مسئله را پی گیری نمود.[14]ولی با این همه توجه به چچن هیچ گاه به مانند توجه به مسئله فلسطین نبود. زیرا اهمیت فلسطین و جنایات و حق كشی در این سرزمین قابل مقایسه با چچن نیست. غیر از این ایران اسلامی به خاطر برخی تعاملات موجود با همسایه قدرتمند شمالی خود یعنی روسیه، نمی تواند زیاد از حد از خود واكنش نشان دهد غیر از این آن قدر مشكلات در جهان اسلام زیاد است كه ایران به تنهایی نمی تواند در مقابل همه آنها واكنش نشان دهد به همین علت مجبور است اهمیت آنها را طبقه بندی نموده و به فراخور اهمیت به آن مسئله بپردازد. با همه این احوال باز هم ایران اسلامی در حد توان خود مشكلات مسلمانان دنیا را منعكس نموده و در رفع نیازهای آنان می كوشد.
بنابراین فلسطین به خاطر مسائل زیر بیشتر مورد توجه ایران قرار دارد:
1. سرزمین فلسطین به عنوان قبله گاه اول مسلمین دارای قداست و اهمیت معنوی و استراتژیكی است.
2. برای صدور انقلاب و اعلام برنامه های اسلامی بهترین منطقه فلسطین است.
3. تئوری تشكیل حكومت جهانی اسلام با به رخ كشیدن قدرت مسلمانان در مقابل یهودیان در فلسطین امكان پذیر است.
4. در صورت ثبات و پیروزی اسرائیل به عنوان نماد واقعی یهود و هر گونه شكست فلسطینی ها در این نبرد این شكست به نام اسلام ثبت خواهد شد. پس باید جلوی ثبات و قوام اسرائیل را گرفت.
5. مبارزه ایران با اسرائیل از یك سو برای حفظ امنیت و منفعت كشور ماست چرا كه اگر اسرائیل در فلسطین اشغالی پیروز شده و ثبات یابد، بی شك نقشه اشغال جهانی خود بویژه از نیل تا فرات را عملی خواهد كرد. آنگاه امنیت ما مورد خطر جدی اسرائیلی ها قرار خواهد گرفت. پس بهترین راه توجه به انتفاضه فلسطینی هاست تا اسرائیلی ها را در داخل مرزهای خود مشغول دارد بنحویكه قدرت آنها را به تحلیل برد و .....
و دوست عزیز! این تحلیل ها موجب شده است كه ایران توجه بیشتری به فلسطین داشته باشد ضمن اینكه در حد توان خود به سایر ملل مظلوم مسلمان هم توجه داشته و خواهد داشت. در پایان امیدوارم جواب مورد نظر خود را دریافت كرده باشید. برای شما آرزوی توفیق داریم و باز هم منتظر پرسش های بعدی شما هستیم. انشاء الله موفق باشید آمین
پی نوشت ها :
[1] . محمدی، منوچهر، سیاست خارجی جمهوری اسلامی، اصول و مسایل، نشر دادگستر 1377 صفحفه 18
[2] . پیشین، صفحه20
[3] . همان ص 54
[4] . هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، سیاست خارجی ایران از 1357، 1300 ص 293،