فشار قبر همان طور كه از اسمش پيدا است , يك نوع عذاب است كه در ابتداي عالم برزخ و عالم قبربر ميّت وارد مي شود. البته مقصود جايگاه روح با جسم مثالي است ;يعني قبر برزخي , نه اين قبر ظاهري .
سؤال و فشار قبر يك عقيده عمومي اسلامي است كه همهء فرق اسلامي به آن معتقدند. در حديثي پيامبر اكرم 6هنگام دفن صحابي معروف سعد بن معاذ فرمود:
اين كه فشاري در قبر دارد.> حضرت در حديث ديگر دربارهء علت فشار قبر مي فرمايد: (1)مولاي متقيان
اميرمؤمنان علي 7راجع به سؤال و فشار قبر سخن عجيبي دارند. در بخشي از اين سخن مي فرمايد:
حضرت بود و در جنگ بدر و احد و خندق شركت كرده بود, درگذشته است , رسول خدا با اصحاب بر جنازه اش حاضر شد و امر كرد او را غسل دادند و خود نظارت مي كرد. چون حنوط و كفنش تمام شد, حضرت در حالي كه عبااز دوش و كفش از پا درآورده بود, به دنبال جنازه حركت كرد. گاهي از سمت راست تابوت و گاهي از سمت چپش مي گرفت , و چون به محل دفن رسيدند, حضرت خود در ميان قبر پايين رفت و لحد را به دست مبارك چيد. وقتي بدن را در قبر نهادند, با دست خود خاك بر قبر مي ريخت . در اين هنگام مادر سعد كه در كنار قبر ايستاده بود گفت : اي سعد! گوا را باد ته را بهشت ! پيامبر فرمود: اي مادر سعد! ساكت باش و تكليف بر خدا معين مكن , كه هم اكنون سعدرا فشاري اصابت كرد. اصحاب عرض كرد: يا رسول الله ! امروز با جنازهء رفتاري سعد كردي كه با احدي اين طورنكرده بودي ! حضرت جواب داد: چون ملائكهء شركت كننده در تشييع جنازه سعد بدون عبا و كفش بودند, من هم به آنان تأسّي كردم و دست من در دست جبرئيل بود. او از هر طرف تابوت مي گرفت , من هم مي گرفتم , عرض كردند: يارسول الله ! خودت امر به غسل سعد دادي و بر جنازه اش نماز خواندي و خودت او را در قبر گذاشتي , با اين حال فرمودي : فشار قبر سعد را گرفت ؟! حضرت فرمود: بلي اين فشار به خاطر بداخلاقي سعد با خانواده اش بود(2)
چقدر اين احاديث براي انسان معتقد به خدا و قيامت تكان دهنده است و پندي مي دهد كه اي انسان , مواظب اعمال وكردار و اخلاق خود باش كه منزلي چون قبر و حساب گيري دقيق در انتظار است . در حديثي از پيامبر 6آمده است : .(3)نتيجه اين كه براساس جهان بيني
مكتب پيامبران الهي , سپري شدن ايام زندگي دنيا و فرا رسيدن مرگ , روح انسان از بدن جدا و به عالم برزخ منتقل مي شود و فشار قبر به عنوان اولين نقطهء كيفرهاي عالم برزخ انجام گيرد. در عالم برزخ روح با بدن و قالب مثالي كه شبيه و همانند بدن دنيايي است , مورد سؤال و مؤاخذه و مورد ثواب و عذاب و فشار قبر قرار مي گيرد. لذا فرقي نمي كند بدن ميت در قبر دفن شود بايدنش طعمهء حيوانات باشد يا مثلاً بر اثر انفجار كلاً متلاشي و خاكستر شود. زيراروي انسان در عالم برزخ با بدن مثالي است و ثواب و عذاب و فشار قبر را هم با همين بدن تحمّل مي كند, نه با بدن دنياي . در قيامت به امر پروردگار انسان با بدن دنيايي از قبر برانگيخته مي شود و با همين بدن مورد مؤاخذه و ثواب وعذاب واقع مي شود. تمام اين احاديث مربوط به روح وبدن مثالي و قبر برزخي است .(4)
(پـاورقي 1 ـ همان , حديث 16
(پـاورقي 2 ـ همان , ج 22 ص 107 حديث 67
(پـاورقي 3 ـ همان , ج 6 ص 130 حديث 38
(پـاورقي 4 ـ ناصر مكارم شيرازي , پيام قرآن , ج 307و ص 468با جعفر سبحاني , منشورجاويد, ج 9 ص 113و 236محمد باقر شريعتي ,معاد در نگاه وحي و فلسفه , 263محمد حسين حسين تهراني , معادشناسي , ج 2 194محمد تقي فلسفي , معاد, ج 1 ص 263محسن قرائتي , معاد ص 173مصطفي حسيني دشتي , معارف و معاريف , مادهء فشار قبر.