قرآن مجید صریحا می فرماید که همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پس از رحلت آن حضرت، نمی توانند ازدواج کنند.
«وَ ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللّهِ وَ لا أَنْ تَنْکِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذلِکُمْ کانَ عِنْدَ اللّهِ عَظیمًا»[1]
«و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است»
در آیه 6 سوره احزاب، همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ، مادران مومنین خوانده شده اند که البته مراد مادر معنوی و روحانی است و تنها اثرش، حفظ احترام و حرمت ازدواج با آنهاست.
حال خداوند بر طبق چه مصالحی آنان را از حق ازدواج محروم نموده است؟
ترک ازدواج با زنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ، یک نوع احترام به شخصیت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است. همانطور که مسلمانان در حال حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) باید به شخصیت ایشان احترام بگذارند، پس از درگذشت ایشان نیز باید احترامشان را در نظر بگیرند و تردیدی نیست که ترک ازدواج با همسر یک شخصیت بزرگ، نوعی احترام به وی به شمار می رود.
همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به خاطر احترام خاصی که در میان مسلمانان داشتند، اگر با کسی وصلت می کردند، مایه جلب قلوب مردم به سوی او می شدند. حتی بزرگ ترین حربه پیمان شکنان جنگ جمل این بود که یکی از همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) با آنان همراهی نموده است. اگر ازدواج با همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) مشروع و قانونی بود، ممکن بود بعضی از رجال سیاسی، پیوند خود را با همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دستاویز قرار داده و افکار را به نفع خود متوجه سازند. این خطر هنگامی محسوس تر می شود که بدانیم گروهی خود را برای این کار آماده ساخته بودند. و حتی بعضی آن را به زبان آورده بودند و چنانکه در شأن نزول این آیه آمده است بعضی از مخالفان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) گفتند:
چگونه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بعضی از زنان بیوه ما را به ازدواج خود در آورده است. به خدا سوگند، هر گاه او چشم از جهان بپوشد ما با همسران او ازدواج خواهیم کرد. با نزول آیه مذکور، توطئه این عده که قصد توهین به ساحت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را داشتند، برچیده شد![2]
همان طوری که پیداست این شأن نزول می تواند هم مؤید وجه اول باشد و هم مؤید وجه دوم
همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) ، بر اثر زناشویی با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ، فضیلت و افتخار خاصی کسب کرده بودند، اگر پس از درگذشت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ، ازدواج با آنان مشروع و قانونی بود، بسیاری از شخصیت های برجسته برای کسب چنین افتخاری، علاقه به ازدواج با آنان پیدا کرده و در این راه دست به تلاش و فعالیت می زدند و حتی چه بسا در تحصیل این افتخار، در میان سران قوم، نزاع و کشمکش پیش می آمد. لذا اسلام برای جلوگیری از بروز چنین اختلاف و نزاعی، ازدواج با زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را تحریم نموده و عامل اختلاف را ریشه کن کرده است.
ذکر این نکته نیز ضروری است که این محرومیت در برابر افتخاری که به خاطر ازدواج با پیامبر، شامل حال همسران ایشان شده بود، بسیار کم اهمیت و فرعی بود و همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) با کمال میل از این محرومیت استقبال می کردند. چرا که آنها به خاطر ازدواج با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ، از احترام و عزت خاصی در میان مسلمانان برخوردار بودند و بعد از وفات پیامبر نیز همواره مورد اکرام مسلمانان بودند. و از وضع خود بسیار راضی و خشنود بودند. لذا طبیعی بود که با وجود چنین افتخاری، از آن محرومیت استقبال کنند و آن را ناچیز و کم اهمیت شمرند.[3]
پی نوشتها:
[1]سوره احزاب، آیه 53.
[2] ر.ک: مجمع البیان، ج 1، صص 366-368.
[3] ر.ک: تفسیر نمونه، ج 17، صص404 ،405 و 204- پرسشها و پاسخها، استاد جعفر سبحانی، صص 139-140.