مقام معظم رهبري نيز بر نقش شرايط زمان در تعدد روش ائمه تاكيد داشت و مى‏فرمايد:
اگر امام حسين(عليه‏السلام) مي‏خواست در زمان معاويه قيام كند پيام او دفن مي‏شد اين به خاطر وضع حكومت در زمان معاويه است. سياستها جوري بود كه مردم نمي‏توانستند حقانيت سخن حق را بشنوند لذا همين امام حسين(عليه‏السلام) در زمان خلافت معاويه ده سال امام بود چيزي نگفت اقدامي نكرد چون موقعيت در آن زمان مناسب نبود نه اين كه امام حسن(عليه‏السلام) اهل اين كار نبود امام حسن و امام حسين فرقي ندارند امام حسن و امام سجاد فرقي ندارند... زمان امام حسين(عليه‏السلام) شرايط آماده بود.(1
3. امام به قيام و كشته شدن از سويى و ولايتعهدى از سوى ديگر مخير نبود و ايشان نيز بايد اولين راه را بايد انتخاب مي نمودند. هر چند كه صرف همكاري كه گناه نيست ؛ نوع همكاري مهم است . استدلال خود حضرت رضا عليه السلام در مقايسه با حضرت يوسف ؛ كه « او پيامبر بود و من وصي پيامبر ، او از مشرك ، تقاضايي كرد و من مجبور به قبول آن از سوي مسلماني شدم ؛ او خود تقاضا كرد و من مجبور شدم » ، نشان مي دهد كه صرف همكاري با حكومت ظلم ، گناه نيست ، مهم چگونگي آن است و مي بينيم كه در مدت ولايتعهدي امام ، كاري به نفع عباسيان صورت نگرفت ، ولي حضرت با تثبيت شخصيت علمي خود از طريق دستگاه خلافت و جواب به شبهات علمي به نفع اسلام هم كار كرد .(2
4. امام(عليه‏السلام) با قبول ولايتعهدي از يكسو اساس شيعه و جان شيعيان را به خوبي حفظ كردند و دوستداران اهل بيت را كه در طول دوره عباسيان تحت فشار و شكنجه بودند امان بخشيدند و با شركت در جلسات مناظره علمي و بيان احاديث و معارف اصيل اسلام، مكتب اهل بيت را گسترش دادند و از سوي ديگر با ابراز ناراحتي خود عدم شركت در كارهاي حكومتي و بيان نقايص كار مأمون و سرزنش او در عدم رضايت روش رسول خدا و باطل و طاغوتي بودن حكومت او را بر همگان آشكار ساختند.
حضرت آيت الله خامنه‏اى صادر نموده است‏به بعضي از علل اين طرح و توضيح اهداف آن پرداخته ودر اين باره چنين مى‏فرمايد:
«در اين حادثه، امام هشتم علي بن موسي الرضاعليهما السلام در برابر يك تجربه تاريخي عظيم قرار گرفت و در معرض يك نبرد پنهان سياسي كه پيروزي يا ناكامي آن مي‏توانست‏سرنوشت تشيع را رقم بزند، واقع شد. اما امام هشتم با تدبيري الهي بر مامون فائق آمد و او را در ميدان نبرد سياسي كه خود به وجود آورده بود به طور كامل شكست داد و نه تنها تشيع ضعيف يا ريشه‏كن نشد بلكه حتي سال دويست و يك هجري يعني سال ولايتعهدي آن حضرت، يكي از پربركت‏ترين سال‏هاي تاريخ تشيع شد و نفس تازه‏اي در مبارزات علويان دميده شد و اين همه به بركت تدبير الهي امام هشتم‏عليه السلام و شيوه حكيمانه‏اي بود كه آن امام معصوم در اين آزمايش بزرگ از خويشتن نشان داد.»(3
4. امام پس از مراسم بيعت، خطبه كوتاه ايراد نمودند ؛ به اين نكته دقت كنيد:
«ان لنا عليكم حقا برسول الله (صلى‏الله‏عليه‏وآله)، و لكم علينا حق به، فإذا أديتم إلينا ذلك وجب علينا الحق لكم.
براى ما بر گردن شما حقى بنام رسول اكرم(صلى‏الله‏عليه‏وآله) مقرر است و همچنان بنام رسول الله حقى هم براى شما بر گردن ماست در آن وقت وقت كه شما تكليف خود را ايفا كنيد ما نيز حق شما را ادا خواهيم كرد.»(4

پي نوشت:
1آيت الله خامنه‏اى، بديع ترين گفتار در نهضت حسيني، ص‏12و 13.
2مجموعه آثار، ج 18 ، ص 139
3ماهنامه كوثر، شماره 1. از پيام معظم له به نخستين كنگره جهاني حضرت رضا عليه السلام.
4مقاتل الطالبين، ص 455 و 456