2 ـ احمد بن خليل نوفلى قُومَسىّ ، متوفّاى [310] . وى شخصى كذّاب بوده و از كسانى نقل روايت مى كرده كه اصلاً وجود نداشته اند(3) .
3 ـ احمد بن محمّد بن عمرو ، ابو بشر كندى مروزى ، ساكن بغداد ، متوفّاى [323] . وى فردى فقيه بوده كه در سنّت و همچنين در ردّ اهل بدعت مهارت داشته ، همچنين حافظ قرآن و خوش لهجه بوده است ، لكن احاديثى را به دروغ از پدر و جدّش و غير اين دو نقل كرده است . همچنين احاديث ساختگى را به افراد ثقه نسبت مى داده و از وى نسخه هاى ساختگى فراوانى به جاى مانده است(4) . ابن حبّان [درباره او] گفته است(5) :
وى از كسانى بوده كه متن ها را جعل مى كردند و سندها را بر مى گرداندند، از اين رو بايد از او پرهيز كرد . شايد بيشتر از ده هزار حديث را به افراد ثقه به دروغ نسبت داده است كه من بيشتر از سه هزار حديث از آنها را نوشته ام و شكّ ندارم كه وى آنها را برگردانده است .
در «شذرات الذهب»(6) آمده است :
وى با اينكه محدّث بوده و در سنّت و ردّ بدعت مرجع بود ، يكى از جاعلان حديث و دروغ پردازان به شمار مى رود .
4 ـ ابو عبداللّه، احمد بن محمّد بن غالب باهلى ، متوفّاى [257] .
وى غلام خليل بوده و از افراد كذّاب و جاعل احاديث به شمار مى رود .
حافظ ابن عدى [درباره او] گفته است(7) :
من از ابو عبدالله نهاوندى، در حرّان در مجلس ابو عروبه شنيدم كه مى گفت : از غلام خليل پرسيدم : اين رواياتى كه آراسته و نقل مى كنى چيست؟ پاسخ داد : اين ها را جعل كرده ايم تا به وسيله آن، قلوب مردم عوام را نرم كنيم .
5 ـ أسد بن عمرو ابو منذر بجلى قاضى ـ مُصاحب ابو حنيفه ـ متوفّاى [190] .
وى شخصى دروغگو و بى ارزش بوده، و احاديث را بر اساس مذهب ابوحنيفه تنظيم مى كرده است . وى نزد اهل سنّت با باد يكسان است(8) .
6 ـ اسماعيل بن يحيى تيمى نوه ابوبكر .
او شخصى كذّاب و جعل كننده حديث بود. وى رواياتى را به دروغ بر مالك و ثورى و ديگران نسبت داده و از افراد ثقه رواياتى نقل كرده كه غير از او ديگران نقل نكرده اند(9) .
7 ـ سليمان بن داود بصرى ، ابو ايّوب ، معروف به شاذكونى ، متوفّاى [234] .
وى فردى بسيار دروغگو و خبيث بوده و فى البداهه حديث جعل مى كرده است . در مورد او گفته شده : شراب معامله مى كرد و در گفتار و كردارش بى مبالات بود(10) .
8 ـ عمر بن صُبيح خراسانى(11) . او بسيار دروغگو و جعل كننده حديث بود ، و در بدعت و دروغگويى نظير نداشته است(12) .
9 ـ ابو صالح عمرو بن خليف خناوى(13) .
ابن حبّان [در مورى وى] گفته است(14) : وى حديث جعل مى كرد. و از رواياتى كه [به دروغ ]به ابن عبّاس نسبت داده، اين روايت است: پيامبر فرمودند : مرا داخل بهشت كردند ، و در آن جا گرگى ديدم. گفتم : آيا گرگ داخل بهشت شده است؟! گفت : [بله زيرا ]فرزند يك پاسبان (شرطه) را خورده ام . ابن عبّاس ادامه داده است : اين گرگ فرزند پاسبان را خورد، [و به اين مقام رسيد] و اگر خود پاسبان را مى خورد [مقامش] به علّيّين مى رسيد .(15)
10 ـ عوانة بن حكم كوفى، متوفّاى [158] . وى عثمانى بوده و براى بنى اُميّه حديث جعل مى كرده است(16) .(17)
پی نوشت ها:
1 ـ [مراجعه شود: الغدير 5 / 301 ـ 446] .
2 ـ تهذيب التهذيب 1 : 99 [1 / 86] .
3 ـ لسان الميزان 1 : 167 [1 / 177 ، 540] ؛ الجرح والتعديل [2 / 50] .
4 ـ تاريخ بغداد 5 : 74 .
5 ـ كتاب المجروحين [1/156 ، و در آنجا بجاى «ابن عمرو» ، اسم جدّ وى را «مصعب» گفته است] .
6 ـ شذرات الذهب : 2 : 298 .
7 ـ الكامل في ضعفاء الرجال [1/195 ، شماره 38] .
8 ـ تاريخ بغداد 7 : 17 ؛ ميزان الاعتدال 1 : 96 [1/206 ، شماره 814] ؛ لسان لميزان 1 : 384 [1/427 ، شماره 1208] .
9 ـ تاريخ بغداد 6 : 249؛ أسنى المطالب : 209 [ص 424 ، ح 1370] ؛ ميزان الاعتدال 1: 117 [1/253 ، شماره 965] .
10 ـ تاريخ بغداد 9 : 47 ؛ ميزان الاعتدال 1 : 414 [2/205 ، شماره 3451] .
11 ـ در تهذيب التهذيب و برخى ديگر از كتب ، اسم پدر وى «صبح» ضبط شده است .
12 ـ ميزان الاعتدال 2 : 262 [3/206 ، شماره 6147] ؛ تذكرة الموضوعات : 77 [ص 54] .
13 ـ [ظاهراً اسم او حتّاوى است نه خناوى ، و ابن حبّان و ابن عدى در الكامل في ضعفاء الرجال 5/153 ، شماره 1318 ، و ابن جوزى در كتاب الضعفاء والمتروكين 2/225 ، شماره 2557 به همين صورت آورده اند] .
14 ـ كتاب المجروحين [2/80] .
15 ـ تذكرة الموضوعات : 46 [ص 33] ؛ ميزان الاعتدال 2 : 287 [3 / 258 ، شماره 6362] .
16 ـ لسان الميزان 4 : 386 [4 / 446 ، شماره 6375] .
17 ـ شفيعى شاهرودى، گزيده اى جامع از الغدير، ص 456.
منبع:پایگاه اطلاع رسانی ایت الله مکارم شیرازی